De ivermectine-beoordeling van de SWAB (Stichting Werkgroep Antibioticabeleid) dateert van 9 maart 2021. De leidraad medicamenteuze behandeling van COVID-19 patiënten wordt af en toe (sporadisch) wat aangepast. De SWAB concludeert m.b.t. ivermectine:
Op basis van de beschikbare data kan op dit moment geen positief advies worden uitgebracht om ivermectine toe te dienen buiten studieverband omdat geen betrouwbare uitspraak kan worden gedaan over een positief effect.
De SWAB baseert zich op literatuuroverzichten die door de FMS worden bijgehouden. De Federatie van Medisch Specialisten houdt maandelijks een overzichtstabel bij van ‘gevonden’ klinische trials naar medicamenteuze behandeling van COVID-19. Hierop staan 4 studies: López-Medina, 2021; Babalola, 2021; Chaccour, 2020; Ahmed, 2020. De SWAB baseert het advies ook op nog een aantal andere studies, die in de voetnoten staan opgenomen.
Eerst even over de actualiteit van het advies. Sinds 9 maart 2021 zijn er 30(!) studies uitgekomen over ivermectine. Die zijn allemaal dus niet meegenomen in het advies van de SWAB. Het lijkt normaal te worden gevonden dat tijdens een pandemie met een slakkentempo studies worden bestudeerd naar medicatie die mogelijk een gamechanger kan zijn.
Het is begrijpelijk dat medici tijdens deze pandemie het ontzettend druk hebben. En er zijn ook ontzettend veel studies, er komen iedere dag meer uit. Maar als de leden van de SWAB onvoldoende tijd hebben om op dagelijkse basis wetenschappelijke studies naar medicatie te bestuderen, moeten ze dat aangeven, zodat de boel anders kan worden georganiseerd. Geen tijd kan geen excuus zijn. Let wel: de SWAB was een werkgroep gericht op het bestrijden van antibioticaresistentie die in maart 2020 de taak heeft opgepakt om meditatierichtlijnen te maken voor COVID-19. Dat was in een tijd dat er nauwelijks studies naar COVID-19 bekend waren.
Inmiddels is die situatie volledig anders. We zitten echter nog steeds opgescheept met een club die medicatierichtlijnen vaststelt, die daar eigenlijk totaal niet toe geëquipeerd is. Nooit is voorgesteld om dat nou eens te gaan bekijken en te reorganiseren. Integendeel; aan de richtlijnen van de SWAB lijkt steeds meer gewicht te worden toegekend. Er wordt naar verwezen door de IGJ (Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd), NHG (Nederlands Huisartsen Genootschap), door de minister van VWS en zelfs door Wierd Duk...
Nu de inhoudelijke beoordeling door de SWAB. Even voor de goede orde: De SWAB heeft geen beoordelingskader gepubliceerd. Het is daardoor niet duidelijk aan welke voorwaarden een medicament precies moet voldoen om te worden geadviseerd voor behandeling tegen COVID-19. Wel is impliciet een beoordelingskader af te leiden uit hoe de SWAB medicatie beoordeelt. Dat blijkt eigenlijk bij ieder middel net anders te liggen. Bij sommige middelen is relevant wat er uit grootschalige RCT’s (randomized controlled trials) komt, bij andere speelt veiligheid een rol, of er een farmacologisch aangrijpingspunt is, of een middel in Nederland op de markt is lijkt soms relevant, bij weer andere is het relevant wat de fabrikant er zelf van zegt of wat er in buitenlandse richtlijnen staat. Al met al een nogal eclectisch, improviserend beoordelingskader. Met andere woorden: een ratjetoe.
In het beoordelingskader van de SWAB wordt ook niet structureel rekening gehouden met verschillende ziektefases (preventie, vroegbehandeling, ziekenhuis, IC en long covid). In de adviestabel wordt wel onderscheid gemaakt tussen mild, matig ernstig en zeer ernstig, maar preventie en long covid ontbreken daarbij. Ook heeft de SWAB niet beschreven hoe het virus zich in het lichaam gedraagt en wat de werking van medicatie daarbij kan zijn. Er zitten vooral apothekers in de SWAB, niet (of nauwelijks?) immunologen.
Nu naar het ivermectine-advies. Allereerst: er zijn momenteel 93 studies naar ivermectine beschikbaar, waarvan 54 peer reviewed en 28 RCT’s. De SWAB baseert het advies slechts op 7 studies waarvan 2 RCT’s. Het advies begint met een stukje over de in vitro werking van ivermectine. De SWAB benoemt dat het middel eerder ontraden werd omdat alleen met vele hogere doses dan de standaarddosis de benodigde concentraties in vivo kunnen worden bereikt. Dit is echter aantoonbaar achterhaald. In alle klinische proeven naar ivermectine worden normale doses ivermectine gebruikt. Die blijken in vivo ook te werken. De tweede alinea voegt dus weinig toe voor het advies.
Vervolgens meldt de SWAB dat er ‘enkele’ gepeer-reviewde observationele (overzicht) en gerandomiseerde klinische studies zijn gepubliceerd. Hier wordt verwezen naar een overzicht dat dateert van februari 2021, en dus niet actueel is. Volgens de SWAB hebben deze onderzoeken ‘over het algemeen’ aanzienlijke methodologische beperkingen. Niet duidelijk is of de SWAB contact heeft opgenomen met de onderzoekers, maar uit niets blijkt dat dat het geval is.
Daarna gaat de SWAB in op de Lopez-Medina-studie. De SWAB noemt de kwaliteit van deze studie ‘hoog, m.b.t. opzet, uitvoering, analyse en documentatie’. Inmiddels is duidelijk geworden dat de Lopez-Medina studie niet goed was opgezet en behoorlijke protocoloverschrijdingen kende. En dat de studie deels werd gefinancierd door farmaceutische bedrijven met andere belangen. Deze gebrekkige studie vormt echter wel min of meer de kern van het SWAB-advies.
Tevens gaat de SWAB in op een pilotstudie met slechts 24 patiënten (Chaccour et al.). Een pilot-studie, maar de SWAB lijkt er harde conclusies over de ineffectiviteit van ivermectine aan te verbinden. Dit terwijl de auteurs juist stellen dat hun studie wijst op een potentieel effectieve werking van ivermectine bij COVID-19. Alleen in de beknopte samenvatting staat dit niet vermeld, daarvoor moet je het gehele artikel doorlezen.
